 |
 |
 |
|
Eŭropuniaj oficistoj kaj ĵurnalistoj kiuj raportas
pri EU-aferoj ofte uzas ĵargonajn vortojn aŭ esprimojn nur
kompreneblaj al ili mem. Eŭroĵargono povas esti enigma por la ĝenerala
publiko, kaj
pro tio ni skribis jenan glosareton.
B.V. noti: la glosareto inkluzivas nek
terminojn nurteknikajn aŭ nurleĝajn, nek ĵargonon uzitan nur unulingve.
Por klarigoj pri tiuj fakaj terminoj vizitu la apartan retejon “glosaro”.
Se vi deziras komenti pri la utileco de la glosareto, aŭ
ŝatus ke nova termino estu aldonata, sciigu ĝin al ni plenumante jenan
demandaron.
Por la Esperanta versio : Remuŝ
|
- Absorption
(absorptive)
capacity
/ Capacité d'absorption /
Absorptionskapazität / Absorptievermogen
Sorba kapablo:
- Kapableco de lando aŭ organizaĵo
efike uzi
la helpon kiun ĝi recevis. Tiu kapableco ofte mankas al
evolulandoj. Ekzemple, iu lando povus ricevi
sufiĉe
da
mono por ke ĉiu infano vizitadu elementan lernejon - sed pro manko de
instruistoj, manko de lernejoj aŭ
pro malbona administracia sistemo, ĝi ne povas elspezi tiun monon
tiucele. Unue necesas trejni
instruistojn, konstrui lernejojn kaj plibonigi la efikecon de la
administracio, kaj tiel plibonigi la "sorban kapablon" de la lando.
- Acceding
-
country
/
Pays
adhérent
/
Beitrittsland
/
Toetredingsland:
Aliĝanta lando:
- Kandidata
lando
kiu
plenumas
la kriteriojn de Kopenhago
kaj sukcese trapasis la intertraktadojn por aliĝi al la Eŭropa Unio.
- Community
acquis / Acquis
communautaire
/
Gemeinsamer
Besitzstand
/
Acquis
communautaire
- Komuna akiraĵo:
- La
ĝisnunaj
komunaj
atingaĵoj
de
la
membroŝtatoj, alivorte, la rajtoj kaj devoj komunaj al ĉiuj
landoj. Tio
inkluzivas ĉiujn EU-traktatojn kaj leĝojn, deklarojn kaj rezoluciojn,
internaciajn interkonsentojn pri EU-aferoj kaj la
jurisprudenco de la Eŭropa Kortumo. Tio ankaŭ inkluzivas aranĝojn de la
EU-registaroj pri la "Justico kaj la hejmaj aferoj", kaj
ankaŭ
pri la "komuna
politiko pri eksterlandaj rilatoj kaj sekureco".
"Akcepti la akiraĵon" do signifas akcepti la Eŭropan Union
tiel kiel ĝi hodiaŭ staras. Antaŭ ol kandidata
lando povas aliĝi
al EU, ĝi devas akcepti la
"leĝaron" kaj transpreni la EU-leĝojn en sian
propran nacian leĝaron. Por pli ampleksa klarigo, vidu "Komuna
Akiraĵo" en la terminaro.
Ofte uzata france: "acquis
communautaires" [aki
kɔmynotɛr], aŭ simple "acquis".
-
- Agenda
- Agendo:
- Tiu latina vorto signifas
"farendaĵoj". Ĝi kutime
sinonimas al "tagordo", listo de diskuteroj ĉe kunsido. Politikistoj
ankaŭ uzas ĝin kiel fakan ĵargonon kies signifo
pli proksimas
al la etima signifo: "aferoj ni volas antaŭenigi". Ekzemple, la
"EUa Socia Tagordo" detalas tion kion la Unio volas atingi dum la
venontaj
jaroj en la kampo de dungiteco kaj socia politiko. Ĝi estas parto de la
“Lisbona Strategio” .
- Anti-trust / Anti-trust / Kartell
/ Antitrust
- Antitrusto:
- EU celas certigi justan kaj liberan
konkuradon en sia interna merkato, kaj certigi ke firmaoj konkuras
prefere ol koluzias. Do EU-reguloj malpermesas interkonsentojn
kiuj malebligas sanan konkuradon (ekz. sekretaj interkonsentoj inter
firmaoj por artefarite
konservi altajn prezojn) kaj kontraŭbatalas fitraktojn de firmaoj kiuj
superregas la merkaton.
Tiujn regulojn oni nomas “antimonopolisma” leĝaro. La Komisiono
disponas pri konsiderindaj povoj por malpermesi monopolismajn
aktivecojn, kaj trudi monpunojn
al firmaoj kiuj ne obeas al la
reguloj.
- Applicant country / Pays ayant
présenté une demande
d'adhésion / Bewerberland / Land dat om toetreding heeft verzocht
- Petanta lando:
- Lando kiu petis aliĝon al la
Eŭropa
Unio. Kiam ĝia apliko estos oficiale akceptita, ĝi fariĝos kandidata lando . Por pliaj
sciigoj vidu Kandidata
Lando en la terminaro.
- Benchmarking / Évaluation
comparative / Benchmarking /
Benchmarking
- Kompara taksado:
- Taksado de la atingoj de lando pri
komerco, industrio, ktp. kompare al la atingoj de aliaj landoj,
entreprenoj, industrioj, kaj tiel plu.
Por tio oni uzas normon per kiu oni taksas la atingojn.
- Best
practice / Meilleures pratiques /
Empfehlenswerte Verfahren / Beste praktijk
- Plej bonaj praktikoj:
- Unu el la metodoj uzataj por
plibonigi la
politikojn en EU estas observi tion, kio
okazas en alia EU-landoj kaj vidi kio funkcias plej
bone.
Tiam oni povas alpreni la plej
bonan
praktikon, adaptante ĝin al siaj propraj cirkonstancoj naciaj kaj
lokaj..
- "Brussels has decided…" /
«Bruxelles a décidé…» / „Brüssel
hat entschieden…“ / "Brussel heeft besloten…"
- «Bruselo decidis…» :
- La termino “Bruselo” estas ofte
uzita en
amaskomunikiloj parolante pri la EU-institucioj, kies plimulto troviĝas
en Bruselo. EU-leĝoj estas ja proponitaj de la Eŭropa Komisiono, sed tiu
kiu debatas, modifas kaj finfine decidas akcepti aŭ ne la proponojn
estas la Konsilo
de Eŭropa Unio (Ministroj de naciaj registaroj) kaj la Eŭropa
Parlamento (elektita de la Eŭropaj civitanoj).
- Budget
deficit / Déficit budgétaire /
Haushaltsdefizit:e / Begrotingstekort:
- Buĝeta deficito:
- Teknika termino, kiu signifas
diferenco
inter registaraj enspezoj kaj elspezoj.
- Candidate
country
/
Pays
candidat
/
Kandidatenland
/
Kandidaat-lidstaat
- Kandidata lando:
- Lando kiu petis aliĝon al EU kaj
estis oficiale akceptita kiel kandidato por aliĝo
(vidu Aliĝanta lando ). Nuntempe
estas tri kandidataj landoj: Kroatio,
la eksa Jugoslava Respubliko de Macedonio kaj Turkio. Antaŭ ol
kandidata
lando povas aliĝi al EU ĝi devas plenumi la Kopenhagajn
kriteriojn..
- CAP reform / Réforme de la PAC /
GAP reform /
Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) / Hervorming van het GLB
- Reformo de la komuna agrara politiko (KAP-reformo):
- La KAP estis unuafoje
enkondukita en 1960, por certigi tion ke Eŭropo havu sekurajn provizojn
de nutraĵoj je malaltaj prezoj. Bedaŭrinde ĝi fariĝis viktimo de
sia
propra sukceso, produktante nedeziratajn eksceson de produktoj kiel
bovaĵo, hordeo, lakto kaj vino. Aldone, la subvencioj pagitaj al
eŭropaj kultivistoj misfunkciigis la tutmondan merkaton. Tial
la Eŭropa Komisiono komencis
revizii KAP en 1999. La reformoj
ekitaj en 2003 celis plibonigi la kvaliton
de la agraraj produktoj kaj de la bredadmetodoj je defendo de la medio
kaj kamparo. EU intencas
redukti rektajn subvenciojn al kultivistoj, por kompensi
la ekvilibron inter agrokulturaj merkatoj
de EU kaj tiuj de la evolulandoj.
- Civil dialogue / Dialogue
civil / Ziviler Dialog /
Maatschappelijke dialoog
- Civila Dialogo:
- Konsultado de la Civila
Societo kiam la Eŭropa
Komisiono
planas siajn politikoj kaj
proponojn
de leĝo. Tio estas nocio pli vasta ol Socia
dialogo .
- Civil
society / Société civile /
Zivilgesellschaft / Maatschappelijk middenveld
- Civila societo:
- Kolektiva nomo por ĉiuj specoj de
organizaĵoj kaj asocioj kiuj ne estas parto de registaro sed kiuj
reprezentas profesiojn, premgrupojn aŭ sektoroj de la socio. Ĝi
inkluzivas
(ekzemple) sindikatojn, dungantajn asociojn, ekologiajn
premgrupojn kaj grupojn
reprezentantaj virinojn, kultivistojn, kriplulojn kaj
tiel
plu. Ĉar ĉi tiuj organizaĵoj havas multajn kompetentojn
pri certaj temoj kaj
partoprenas al la efektivigo kaj
kontrolado de Eŭropuniaj politikoj, EU regule konsultas la civilan
societon, kies engaĝigon en Eŭropa politikofarado ĝi deziras firmigi.
- Cohesion / Cohésion / Kohäsion /
Cohesie
- Kohereco:
- El la latina "cohaere
(cohaesum)" : esti
kunligita. EU "antaŭenigas la socian koherecon", alivorte
ĝi zorgas ke ĉiu civitanon ĝuu decan lokon en la
socio, kontraŭbatalante malriĉecon, senlaborecon kaj
diskriminacion. La EU-buĝeto inkluzivas monon nomatan Fonduso
por
Kohereco, uzotan por projektoj
kiuj helpos EUajn
civitanojn resti "kunligitaj". Ekzemple, ĝi financas novajn
aŭto- kaj fervojojn por ke malfavorataj regionoj
plene partoprenu al la EUa ekonomio.
-
- Comitology / Comitologie
/ Komitologie / Comitologie
- Komitatologio :
- Tiu estu pli ĝuste nomita "komitata
procezo". Ĝi
priskribas la devigon de la Komisiono,
kiam
ĝi
efektivigas
EUan
leĝon,
peti
avizon
de
specialaj
komitatoj
kiuj
konsistas
el
fakuloj
de
la
EUaj
landoj.
Por
pli
ampleksa
klarigo,
vizitu
Komitatologio
en la terminaro.
- Common market / Marché commun
/ Gemeinsamer Markt /
Gemeenschappelijke mark
- Komuna merkato:
- Kiam la EEK
estis
fondita
en 1957, ĝi
apogis sin sur la «Komuna Merkato» en kiu homoj, varoj kaj servoj povis
cirkuli libere inter la membroŝtatoj kvazaŭ ili estus unusola lando,
sen kontroloj
je landlimoj kaj
sen doganaj impostoj. Tamen, tio postulis longan tempon: la doganaj
impostoj inter la EEK landoj ne
estis tute abolitaj antaŭ la
1a de Julio 1968. Aliaj malhelpoj al komerco ankaŭ
postulis longan tempon malaperi, kaj nur fine de 1992 la
Ununura Merkato
- kiel ĝi estis nomita - estis
realigita.
- Communitisation /
Communautarisation /
Vergemeinschaftung / Communautarisering
- Komunumigado:
- Ŝovado
de afero de la dua aŭ tria EU-Piliero al la
unua
Piliero, tiel ke ĝi estu pritraktata per la Komunuman
metodon. Por pliaj informoj, vidu Komunumigado
en la terminaron.
-
- Community/communities /
Communauté(s) /
Gemeinschaft(en) / Gemeenschap(pen)
- Komunumo(j) :
- Vidu Eŭropaj
Komunumoj
.
- Community
bridge
/
Passerelle
communautaire
/
Gemeinschaftliche
Brücke
/
Passerell
- Komunuma ponto:
- Procezo por ŝovi certajn aferojn de
la tria EU-Piliero al la unua Piliero tiel
ke ĝi estu pritraktitaj per la Komunuman
metodon.
Decido uzi la ponton devas esti unuanime alprenita de la Konsilio, kaj
poste ratifikita de ĉiu membroŝtato.
- Community
method
/
Méthode
communautaire
/
Gemeinschaftsmethode
Communautaire
methode
- Komunuma metodo:
- Kutima decida metodo en EU: la Komisiono prezentas
proponon al la Konsilio kaj al la Parlamento,
kiuj
debatas
pri ĝi, proponas ŝanĝojn kaj poste alprenas ĝin kiel EU-leĝon.
Oni ofte konsultas aliajn organojn kiel la Eŭropan Ekonomian kaj Socian
Komitaton kaj la Komitaton de la Regionoj.
- Competencies / Compétences /
Kompetenzen / Bevoegdheden
- Kompetentoj (iuj preferas
kompetentecoj):
- Povoj kaj respondecoj.
La vorto estas ofte uzata en politikaj diskutoj pri kiuj
povoj kaj respondecoj devas
esti atribuataj al la EU-institucioj kaj pri kiuj devas esti lasataj je
nacia,
regiona aŭ loka nivelo.
- Competent authority /
Autorité compétente /
Zuständige Behörde / Bevoegde
autoriteit
- Kompetenta aŭtoritato:
- Administracio
aŭ alia instanco kompetenta
pri iu afero. Esti kompetenta signifas havi la decidpovon kaj la
respondecon. Povas okazi (espereble malofte) ke nova oficisto ne jam
kapablas pritrakti kompleksajn dosierojn, sed tamen havas la decidpovon
kaj respondecon.
- Constitution
of
the
EU
/
Constitution
de
l'Union
européenne
/
EU-Verfassung
/
Grondwet
van
de
EU
- EU konstitucio:
- Nuntempe, EU baziĝas sur kvar
fundamentaj
traktatoj kiuj difinas la regulojn
laŭ kiuj ĝi devas funkcii.
Tiuj traktatoj estas longaj kaj kompleksaj, tiel ke la EU-gvidantoj
intencas
ilin anstataŭigi per ununura, pli
mallonga, kaj pli simpla dokumento. La Konstitucia Traktato estis
aprobita kaj
subskribita en 2004, sed ne efektive ekvalidiĝis.
Ĝi estis malakceptita en la 2005a
referendumo en Francio kaj Nederlando.
- Convention / Convention /
Konvent / Conventie
- Konvencio:
- Tiu termino havas diversajn
signifojn. En
EUa kunteksto, temas pri grupo kiu reprezentas la EU-instituciojn,
la naciajn registarojn kaj parlamentojn, kiuj
kunvenas por ellabori gravan dokumenton. Tiaj Konvencioj
okazis por ellabori la Ĉarton de la Fundamentaj Rajtoj de EU kaj la
projekto de EU-Konstitucio.
-
- Copenhagen
criteria
/
Critères
de
Copenhague
/
Kopenhagener
Kriterien
:
Criteria
van
Kopenhagen
- Kriterio de Kopenhago:
- En Junio 1993, EU-gvidantoj
kunvenante en
Kopenhago difinis tri kriteriojn
kiujn kandidata lando devas plenumi por aliĝi
al EU. Unue, la lando havu stabilajn instituciojn kiuj
certigas demokration, obeon al leĝaro, homajn rajtoj kaj
respekton de malplimultoj. Due, ĝi havu
funkciantan merkatan
ekonomion. Trie, ĝi alprenu la tuton de la komuna akiraĵo
kaj
subtenu
la
diversajn
celojn
de
EU.
Aldone,
ĝi
devas
havi
publikan
administracion
praktike
kapablan
apliki
kaj
administri
EU-leĝojn.
EU
konservas
la
rajton
decidi
kiam
kandidata
lando
plenumis
tiujn
kriteriojn
kaj
kiam
EU
estas
preta
akcepti
ĝin
kiel
novan
membron.
- Council / Conseil / Rat / Raad
- Konsilio:
- Temas pri tri malsamaj organoj kun la
vorto Konsilio en iliaj
nomoj:
- The
European
Council
/
Conseil
européen
/
Der
Europäische
Rat
/
De
Europese
Raad
- Eŭropa Konsilio:
- Kunsido de Ŝtatestroj
kaj Registarestroj (prezidentoj kaj/aŭ ĉefministroj) de ĉiuj EU-landoj,
kun la
Prezidanto de la Eŭropa Komisiono.
La
Eŭropa Konsilio
kunvenas
principe kvar fojojn jare, por difini la ĝeneralan politikon kaj
kontroli ĝian
progreson. Ĝi estas la plej alta politika organo de la Eŭropa
Unio, pro tio ĝiaj kunvenoj estas ofte nomataj “pintokunvenoj”.
- The Council of the
European Union / Conseil de
l'Union européenne / Der Rat der
Europäischen Union / De Raad van de Europese Unie
- Konsilio de EU:
- Antaŭe nomata Konsilio
de la ministroj. Tiu
institucio konsistas el
ministroj de ĉiuj EU-landoj. La Konsilio kunvenas regule por okupiĝi
pri detalaj decidoj kaj promulgi EUajn leĝojn.
- The Council of Europe
/ Conseil de l'Europe / Der
Europarat / De Raad van
Europa
- Konsilio de Eŭropo:
- Tiu konsilio ne estas
EU-institucio.
Ĝi estas interregistara organizaĵo
kies sidejo estas en Strasburgo, kaj kiu
celas
(interalie) protekti homajn
rajtojn, antaŭenigi Eŭropan kulturan diversecon kaj kontraŭbatali
sociajn
problemojn kiel ksenofobion kaj maltoleremon. La Konsilio de Eŭropo
estis
starigita en 1949. Unu
el ĝiaj fruaj atingoj estis la redaktado de la Eŭropa
Konvencio pri Homaj Rajtoj. Por permesi ke civitanoj ekzercu siajn
rajtojn
surbaze de tiu konvencio, la Konsilio de Europo kreis la Eŭropan
Tribunalon de Homaj
Rajtoj.
- Cultural capitals /
Capitales européennes de la culture /
Kulturhauptstadt / Culturele hoofdstad
- Ĉefurbo de la Kulturo:
- Ĉiujare unu aŭ pluraj Eŭropaj urboj
estas
titolitaj “Eŭropa ĉefurbo de
la
kulturo”. Tio celas diskonigi kaj celebri la kulturajn atingojn kaj
ĉarmojn de tiuj urboj kaj sekve pli bone konsciigi la Eŭropajn
civitanojn pri ilia riĉa heredaĵo. Liverpulo
(BRITIO) kaj Stavanger (Norvegio) estis elektitaj kiel Eŭropaj
ĉefurboj de la
kulturo en 2008. Vidu la Liston
de
kulturaj
ĉefurboj.
- Democratic deficit
/ Déficit démocratique /
Demokratiedefizit / Democratisch deficit
- Demokratia deficito:
- Oni ofte aŭdas ke la decidiĝa
procezo de
EU
tro malproksimas al la ordinaraj civitanoj, kiuj ne
povas kompreni ĝian kompleksecon kaj ĝiajn komplikajn jurajn tekstojn.
EU provas kovri tiun “demokratian deficiton” per redaktado de pli
simplaj leĝoj, per pli bona publika
informado, kaj per pli granda partoprenado de la civila
societo en Eŭropa
politikofarado. Civitanoj jam malrekte partoprenas al la EUa decidiĝa
procezo tra
la Eŭropa Parlamento. Por pliaj informoj, vidu Demokratia
deficito en la terminaro.
- DG / DG / GD / DG
- ĜD :
- Mallongigo de Ĝenerala
Direkcio. La
oficistoj de la ĉefaj EU-institucioj
(Komisiono, Konsilio
kaj Parlamento) estas organizitaj en pluraj
departementoj, nomataj “Ĝeneralaj
Direkcioj ”
(ĜD), kiuj respondecas pri specifaj taskoj aŭ politikaj
kampoj. La administraciestron de ĜD oni nomas la Ĝeneralan
Direktoron (termino foje ankaŭ mallongigita al ĜD).
-
- EC / EC / EG / EG
- EK:
- Signifas aŭ Eŭropa
Komunumo, aŭ Eŭropa
Komisiono, depende de la kunteksto.
-
- The European Community
/ La Communauté européenne / Die Europäische
Gemeinschaft / De Europese Gemeenschap
- La Eŭropa Komunumo:
- Nuna nomo por tio, kio estis
origine nomita Eŭropa Ekonomia Komunumo (EEK).
- The European
Commission
/ La Commission européenne / Die Europäische Kommission /
Europese Commissie
- La Eŭropa Komisiono:
- Politike sendependa
institucio, kiu reprezentas kaj defendas la interesojn de la
tuta EU. Ĝi proponas leĝojn, politikojn kaj agadplanojn kaj
respondecas
pri la efektivigo de la decidoj de la Eŭropa Parlamento kaj de la Eŭropa Konsilio.
- EEA / EEE / EWR / EER
- EEA:
- Mallongigo de Eŭropa
Ekonomia Areo. EEA konsistas
el
ĉiuj landojde EU kaj de EALN, escepte de
Svislando. La
EEA
Interkonsento, kiu ekefikis la 1an de Januaro 1994, permesas al
Islando, Liĥtenŝtejno kaj Norvegio profiti el la EUa ununura merkato
sen havi la
plenajn privilegiojn kaj respondecojn de membriĝo.
- EEC CEE / EWG /
EEG
- EEK:
- Mallongigo de
Eŭropa Ekonomia Komunumo - unu
el
tri Eŭropaj Komunumoj - starigita en 1957 por
faciligi la ekonomian integriĝon en Eŭropo.
Ĝi konsistis origine el ses
membroŝtatoj:
Belgio, Francio, Germanio, Italio, Luksemburgio kaj Nederlando. En
1993,
kiam la traktato de Mastriĥto ekvalidiĝis, EEK estis renomata Eŭropa
Komunumo (EK) kaj ĝi formis la bazon de la
hodiaŭa Eŭropa Unio.
-
- EFTA / AELE / EFTA /
EVA
- EALN Eŭropa asocio pri Libera Negoco:
- Mallongigo de Eŭropa
Asocio pri Libera komerco
-
organizaĵo kreita en 1960
por faciligi liberan komercon de varoj inter ĝiaj membroŝtatoj. Ĝi
konsistis
origine el sep EALN-landoj: Aŭstrio, Danio,
Norvegio, Portugalio,
Svedio,
Svislando, kaj Britio. Finnlando partoprenis en 1961, Islando en 1970,
kaj
Liĥtenŝtejno en 1991. En 1973, Danio kaj Britio forlasis EFTA kaj
aliĝis al la EEK. Ili estis sekvitaj de Portugalio
en
1986, kaj de Aŭstrio, Finnlando kaj Svedio en 1995. Hodiaŭ la
EFTA-membroj estas Islando,
Liĥtenŝtejno,
Norvegio kaj Svislando.
- Enhanced
co-operation
/
Coopération
renforcée
/
Verstärkte
Zusammenarbeit
/
Nauwere
samenwerking
- Intensigita kooperado:
- Aranĝo per kiu grupo de membroŝtatoj
povas
kunlabori en iu kampo, eĉ
se la aliaj membroŝtatoj ne
povas aŭ ne volas partopreni tiu-momente. Ĉiu membroŝtato tamen estas
libera partopreni poste se ĝi volas.
- Enlargement /
Élargissement /
Erweiterung / Uitbreiding
- Vastigo:
- Dum la 1950aj jaroj, EU komencis kun
nur ses membroŝtatoj; hodiaŭ ili estas 27. La kreskon
de EU-membriĝo .oni nomas Vastigo. Ĝi okazis plurfoje:
- 1950 Belgio, Francio, Germanio,
Italio,
Luksemburgio, Nederlando
- 1973 Danio, Irlando, Britio
- 1981 Grekio
- 1986 Portugalio, Hispanio
- 1995 Aŭstrio, Finnlando, Svedio
- 2004 Cipro, Ĉeĥa Respubliko,
Estonio,
Hungario, Latvio, Litovio, Malto, Pollando, Slovakio kaj Slovenio.
- 2007 Bulgario kaj Rumanio.
- ERASMUS / ERASMUS/ ERASMUS / ERASMUS
- ERASMUS:
- Edukado programo aprobita de EU, kiu
komenciĝis en 1987, tiel nomita pro la
granda humanisto de Renesanco. Ĝis nun, pli ol 1.5 milionoj da
studentoj profitis el la Erasmusaj stipendioj, kiuj permesis al Eŭropaj
studentoj vivi kaj studi en fremda lando.
- Eurobarometer /
Eurobaromètre / Eurobarometer :
Eurobarometer
- Eŭrobarometro:
- Tiu servo kreita en 1973 de la
Eŭropa
Komisiono,
mezuras kaj analizas tendencoj de la publika opinio en ĉiuj
membroŝtatoj kaj en la kandidataj landoj.
Gravas
ke
la
EU-Komisiono
sciu kion la publiko
pensas, ĉar tio helpas ĝin pretigti siajn leĝajn proponojn, alpreni
decidojn kaj taksi sian laboron.
Eurobarometer uzas celgrupojn por ĝiaj opinisondoj. Por pliaj
informoj vidu Eurobarometro.
- Eurocrat / Eurocrate / Eurokrat /
Eurocraat
- Eŭrokrato:
- La termino “Eŭrokratoj”
(vortludo laŭ la vorto “burokratoj”) temas pri la multaj miloj
da EU-oficistoj dungitaj de la Eŭropaj institucioj
(Parlamento, Konsilio, Komisiono, ktp.).
-
- Euroland / Euroland / Euroland /
Euroland
- Eŭrolando (aŭ Eŭroareo, aŭ Eurozono):
- Ĉi tiu estas neoficiala kromnomo por
tio
kio
estas oficiale nomata “la eŭrozono”.
Tiu zono konsistas el la EU-membroŝtatoj kiu adoptis la eŭron
kiel sian valuton. Ĝis
nun la landoj en la zono estas Aŭstrio, Belgio, Cipro, Finnlando,
Francio,
Germanio, Grekio, Irlando, Italio, Luksemburgio, Malto, Nederlando,
Portugalio, Slovakio, Slovenio kaj Hispanio.
- EUROPA:
- Latina
nomo por Eŭropo, kaj ankaŭ la nomo de la Eŭropunia Oficiala Retejo.
Tiu
retejo
entenas
amason
da
utilaj
informoj
pri
EU.
Ĝi
estas
regule
ĝisdatigita,
kaj
espereble
ĝi
iam
estos
legebla
en
ĉiuj
oficialaj
lingvoj
de
EU.
- European
Communities
/
Communautés
européennes
/
Europäische
Gemeinschaften
/
Europese
Gemeenschappen
- Eŭropaj Komunumoj:
- Dum la 1950aj jaroj, ses eŭropaj
landoj
decidis kunigi siajn ekonomiajn rimedojn kaj krei manieron por
kunpreni decidojn pri ekonomiaj aferoj. Tiucele, ili kreis tri
organizaĵojn:
-
- la Eŭropa Karbo kaj Ŝtalo Komunumo
(EKSK),
- la Eŭropa Atomenergia Komunumo (Euratom),
- la Eŭropa Ekonomia Komunumo (EEK).
- Tiuj tri komunumoj - kolektive
nomitaj la Eŭropaj Komunumoj
- formis la bazon de la hodiaŭa Eŭropa
Unio. EEK baldaŭ nedisputeble fariĝis la plej grava el la tri kaj
estis poste simple renomita "Eŭropa Komunumo"
(EK). EK-decidoj estas alprenitaj uzante la Komunuman
metodon, kun la partopreno de EU-institucioj. Tiu metodo aplikiĝas
al ĉio kion EU faras, krom tiuj aferoj, kiuj
estas sole deciditaj de interkonsentoj inter registaroj.
-
- European
integration
/
Intégration
européenne
/
Europäische
Integration
/
Europese
integratie
- Eŭropa integrado:
- La agado por unuigi la Eŭropajn
landojn kaj
popolojn. Ene de la Eŭropa Unio tio
signifas, ke landoj kunmetas siajn naciajn rimedoj kaj kunprenas
multajn
decidojn. Tiu komuna decidopreno okazas per interagoj de la
EU-institucioj
(la Parlamento, la Konsilio, la Komisiono, ktp.).
- European Union / Union
européenne /Europäische Union / Europese Unie
- Eŭropa
Unio (Eŭropunio aŭ EU):
- vidu Membroŝtatoj
- European Year of… / Année
européenne / Europäisches
Jahr des … / Europees Jaar van…
- Eŭropa jaro de ...:
- Ĉiun jaron aŭ duan, EU aŭ la Konsilio de
Eŭropo provas atentigi la publikon pri iu Eŭropa afero, organizante
serion
de specialaj eventoj rilate al ĝi. 2008 estis la "Eŭropa
Jaro de Interkultura Dialogo ".
- Europe Day, 9th May / Journée
de l'Europe / Europatag, 9.
Mai / Europadag, 9 mei
- Tago de Eŭropo, 9a de Majo:
- La 9an de majo 1950, Robert Schuman
(tiama Franca Ministro pri
Eksterlandaj Aferoj) en fama parolado, proponis Eŭropan
integrigon kiel manieron por pacigi kaj prosperigi Eùropon
post la milito.
Liaj proponoj estis la bazo sur kiu la hodiaŭa Eŭropa Unio estis
konstruita. Sekve, la 9a de majo
estas ĉiujare celebrita kiel la EU-naskotago.
-
- Eurosceptic / Eurosceptique /
Euroskeptiker / Euroscepticus
- Eŭroskeptikulo:
- Tiu termino estas ofte uzata por indiki personon
kiu
estas kontraŭ la Eŭropa integrigo aŭ kiu
skeptikas pri EU
kaj ĝiaj celoj.
- Eurotariffs / Eurotarifs /
Eurotarif / Eurotariff
- Eŭrotarifoj:
- La eŭrotarifoj estas la novaj superaj prezolimoj,
kiujn la telefonaj kompanioj rajtas postuli por alvokoj al aŭ de
eksterlando en EU.
- Federalism / Fédéralisme /
Föderalismus / Federalisme
- Federismo:
- Reĝimo en kiu iuj ŝtatoj unuiĝas, sed tamen restas
sendependaj pri siaj internaj aferoj. Tiuj kiuj favoras tiun
sistemon oni ofte nomas “federistoj".
Pluraj landoj en la mondo (Aŭstralio, Kanado, Germanio, Svislando
kaj Usono) havas federan modelon de registaro, en
kiu iuj aferoj (kiel eksterlanda politiko) estas pritraktitaj je la
federa nivelo, dum aliaj estas pritraktitaj je la unuopaj ŝtatoj.
Tamen, la modelo
malsamas de unu lando al la alia. La
Eŭropa Unio ne baziĝas sur iu ajn el tiuj modeloj: ĝi
ne
estas federo sed unika formo de unio en kiu la membroŝtatoj restas
sendependaj kaj suverenaj landoj, dum ili kunigas sian suverenecon en
multaj kampoj de komuna intereso. Tio donas al
ili kolektivan forton kaj influon sur la monda scenejo, por obteni
rezultojn kiujn ili
ne povus sole obteni. Parto de la debato pri la estonteco de Eŭropo
estas la
demando pri ĉu EU fariĝu pli Federa aŭ ne.
- Financial perspective /
Perspectives financières /
Finanzielle Vorausschau / Financiële vooruitzichten
- Financaj perspektivoj:
- La vorto Perspektivo ĉi tie vere
signifas
"Plano". EU devas plej frue plani sian laboron kaj certigi ke ĝi
disponas pri sufiĉa buĝeto por realigi siajn projektojn. Do siaj ĉefaj
institucioj
(Eŭropa Parlamento, Eŭropa
Konsilio kaj Eŭropa Komisiono)
devas
anticipe
interkonsenti
pri
la
prioritatoj
por
la
sekvaj
jaroj
kaj
pretigi
planon
por
la
elspezoj
nomatan
Financaj
perspektivoj.
Oni
nun
parolas
pri
"Financa
kadro".
Tiu
financa
perspektivo
aŭ
kadro
difinas
la
maksimumon
kiun
EU
povas
elspezi,
kaj
por
kiuj celoj ĝi povas elspezi ĝin. En mondo de
altiĝantaj
kostoj, la celo de la financa perspektivo/kadro estas bridi la
EU-elspezoj.
- Flexicurity / Flexicurité /
Flexicurity / Flexicurity
(flexizekerheid)
- Fleksikureco:
- Modelo de providenca ŝtato kiu
aktivas en
la dungomerkato. La modelo estas
kombino de facila dungado/maldungado (flekseco por dungantoj) kun
grandaj avantaĝoj por la
senlaboruloj (sekureco por la dungitoj). Ĝi unue estis aplikata en
Danio dum la
1990aj jaroj.
- Fortress Europe / Forteresse
Europe / Festung Europa
/ : Fort Europa
- Fortreso-Eŭropo:
- Esprimo ofte uzata por esprimi
sintenon de
tiuj, kiuj volas defendi Eŭropon kontraŭ eksteraj influoj, precipe
kulturaj
influoj. La termino Fortreso Eŭropo ofte aperas dum diskutoj pri azilo
kaj enmigrado.
- Founding fathers / Pères
fondateurs / Gründerväter /
Grondleggers van de EU
- Fondintaj Patroj:
- Dum la jaroj post la Dua Mondmilito,
homoj kiel Jean Monnet kaj Robert Schuman revis
pri unuigi la popolojn de Eŭropo en daŭra paco kaj amikeco. Dum
la sekvaj kvindek jaroj, dum kiuj EU estis konstruata, ilia revo
realiĝis. Tial oni nomas ilin “fondintaj
patroj”
de
La
Eŭropa
Unio.
- Four freedoms / Quatre
libertés / Vier Freiheiten /
Vier vrijheden
- Kvar liberecoj:
- Unu
el
la grandaj atingaĵoj de EU estas la kreo de senlandlima areo ene de kiu
(1) homoj,
(2) varoj,
(3) servoj kaj
(4) kapitaloj povas cirkuli libere. Ĉi tiu kvaropa libera
cirkulado estas foje nomita “la kvar liberecoj”.
- Free
trade
area /
Zone de
libre-échange / Freihandelszone /
Vrijhandelszone
- Areo de Libera negoco:
- Aro da landoj kiuj forigis malhelpojn
al komercado inter si - barilojn kiel importajn impostojn kaj kvotojn.
En la mondo ekzistas aliaj tiaj areoj, i.a. Mercosur en
Sudameriko,
Alena en Nordameriko
kaj EALN en Eŭropo. La Eŭropa Unio ankaŭ estas
libera negocareo, sed ankaŭ multe pli ol tio, ĉar ĝi estas konstruita
sur procezo de
ekonomia kaj politika integrigo, kun komuna
decidoprenado en multaj
politikaj aferoj.
- Harmonisation / Harmonisation :
Harmonisierung
Harmonisatie
- Harmoniigo:
- Temas pri la akordigo de naciaj leĝoj inter
membroŝtatoj, unue por forigi naciajn barilojn kiuj malhelpas la
liberan cirkuladon de laboristoj, varoj, servoj kaj kapitaloj.
Alivorte, harmoniigo
signifas ke kiu ajn afero pri kiu EU kompetentas,
la
diversaj
EU-landoj
trudas
al
siaj
civitanoj
minimumon
da
devoj
similaj.
Harmoniigo
ankaŭ
povas
signifi
akordigi
naciajn
teknikajn
specifojn,
tiel
ke
produktoj
kaj
servoj
povas
esti
libere
komercataj
tra
la
tuta
EU.
Kontraŭe
al
populara
mito,
tio
ne
signifas
sencelan normigadon de ĉio ajn, kiel la kurbiĝo
de kukumoj aŭ la koloro de karotoj. Ofte ĝi nur signifas ke EU-landoj
akceptas siajn respektivajn normojn pri la sekureco de produktoj.
- IGC / CIG / RK / IGC
- IRK:
- Vidu Interregistara
Konferenco.
- Intergovernmental
/
Intergouvernemental
/
Zwischenstaatlich
/
Intergouvernementeel
- Interregistara:
- En iuj aferoj - kiel
sekureco kaj defendo - EU alprenas decidojn nur surbaze de
interregistara
interkonsento (tio estas interkonsento inter la registaroj de la
EU-membroŝtatoj), kaj ne de la Komunumo metodo.
Ĉi
tiuj
interregistaraj
decidoj
estas
prenataj
de
la
Ministroj
kunvenantaj
en
la
Konsilio de EU, aŭ ĉe la plej
alta
nivelo, de la
ĉefministroj kaj/aŭ de la prezidentoj de la EU-landoj, kunsidantaj en
la Eŭropa Konsilio.
- Intergovernmental
Conference
(IGC)
/
Conférence
intergouvernementale
(CIG)
/
Regierungskonferenz
(RK)
:
Intergouvernementele
Conferentie
(IGC)
- Interregistara konferenco (IRK):
- Kunveno de la registaroj de la EU-membroŝtatoj por
modifi
EU-traktatojn.
- Lisbon
strategy / Stratégie de
Lisbonne / Die Strategie von Lissabon / Lissabon-strategie
- Lisbona strategio:
- EU bezonas
modernan kaj efikan ekonomion por alfronti siajn rivalojn en la mondo.
Kunveninte
en Lisbono en marto 2000, la politikaj EU-gvidantoj difinis novan
celon:
fariĝi, en
la
daŭro
de
dek
jaroj, la plej konkurenciva kaj
dinamika konoekonomio en la
mondo, kapabla daŭrigeble kreskadi kun pli nombraj kaj pli bonaj
laborpostenoj
kaj kun pli granda socia
kohereco. EU-gvidantoj ankaŭ interkonsentis
pri detala strategio por atingi tiun celon. La Lisbona strategio
koncernas aferojn kiel esplorojn, edukadon, trejnadon, retumadon kaj
retan komercon. Ĝi ankaŭ okupiĝas pri reformo de eŭropaj sociaj
protektosistemoj, kiu devas fariĝi daŭripovaj tiel,
ke la estontaj generacioj povas profiti el ili. Ĉiu printempo, la Eŭropa Konsilio kunvenas
por taksi la progresojn de la
efektivigo de la Lisbona strategio.
- Maastricht criteria /
Critères de Maastricht /
Maastricht-Kriterien / Maastricht, Criteria van
- Kriterio de Mastriĥto:
- Kvin kriterioj determinas ĉu EU-lando estas preta alpreni
eŭron. Ili rilatas al:
- Price stability :
Stabilité des prix : Preisstabilität
/ Stabiele prijzen
- Prezostabileco:
- La inflacio ne devas
esti pli alta ol 1,5 procentoj super tiu de la tri EU-landoj
kun la plej malalta jara inflacio.
- Budget deficit : Déficit budgétaire : Haushaltsdefizit
/ Begrotingstekort
- Buĝeta deficito:
- (Vidu jene): Ĝi ĝenerale ne
devas superi 3% de la malneta nacia
produkto (MNP).
- Debt / Endettement / Schulden
/ Schuldenlast
- Ŝuldo:
- La nacia ŝuldo ne devas superi 60% de MNP, sed lando
kun pli
alta nivelo de ŝuldo povas ankoraŭ alpreni la eŭron, kondiĉe ke ĝia
ŝuldonivelo falas konstante.
- Interest rates Taux
d’intérêt / Zinssätze /
Rentevoeten
- Interezaj procentoj:
- La longatempaj interezaj procentoj ne devas esti pli
altaj ol du procentoj super tiu de la tri EU-landoj kun
la plej malalta jara inflacio.
- Exchange rate stability :
Stabilité des taux de change
/ Wechselkursstabilität / Stabiele wisselkoers
- Kurzostabileco:
- Dum la du lastaj jaroj, la kurzo de la nacia valuto
devas resti ene de certaj
antaŭfiksitaj marĝenoj.
- Tiuj kriterioj estas preskribitaj en Mastriĥto (NL) - tial
ia nomo.
- Mainstreaming / Integrado /
Mainstreaming / Mainstreaming
- Integrado:
- Integri aferon estas zorgi ke ĉiuj
ĝiaj
aspektoj estas
komplete enkalkulitaj en ĉiuj EU-politikoj. Ekzemple, en ĉiu politika
EU-decido oni devas hodiaŭ enkalkuli ĝiajn ekologiajn konsekvencojn.
Alivorte, la ekologiaj aspektoj devas esti pritraktitaj kaj integritaj.
- Member state
: État
membre :
Mitgliedstaat / Lidstaat
- Membroŝtato (aŭ EU-Ŝtato aŭ
Eŭropunia Ŝtato)
- Oni tiel nomas lando, kiu apartenas al internacia
organizaĵo. La termino ankaŭ estas ofte uzata por signifi
la registaron de tiu lando. Ekde la 1a de Januaro 2007, la membroŝtatoj
de la
Eŭropa
Unio estas Aŭstrio, Belgio, Bulgario, Cipro, Ĉeĥa Respubliko, Danio,
Estonio, Finnlando, Francio, Germanio, Grekio, Hungario, Irlando,
Italio, Latvio, Litovio, Luksemburgio, Malto, Nederlando, Pollando,
Portugalio, Rumanio, Slovakio, Slovenio, Hispanio, Svedio kaj Britio.
Por scii kiam ili aliĝis
al EU, vidu Vastigon.
- Neighbourhood Policy /
Politique de voisinage /
Nachbarschaftspolitik
/ Nabuurschapsbeleid
- Najbareca politiko:
- La Eŭropa
Najbareca
Politiko (ENP)
estis
ellaborita
en
la
kunteksto
de
la
vastigo
de
EU
en
2004,
kun
la
celo
eviti
novajn
fendojn
inter
la
vastigita
EU
kaj
najbaraj
landoj,
kaj
fortigi
la
stabilecon,
sekurecon
kaj
bonfarton
de
ĉiu
lando.
ENP
apogas
sin
sur
komunaj
valoroj:
demokratio,
homaj
rajtoj,
jurŝtato,
bona
regado,
merkata
ekonomio
kaj
daŭrigebla
evoluo.
La
intenseco
de
la
interrilatoj
dependas
de
la
nivelo
de
aprobo de tiuj valoroj. ENP-agadplanoj
interkonsentitaj de EU kaj de ĉiuj partneraj landoj estas gravegaj, ĉar
ili detale difinas la politikajn kaj ekonomiajn reformojn kiujn la
landoj
devas entrepreni je proksima kaj mezproksima estonteco.
- Non-paper / Document informel
/ Non-Paper /
Non-paper
- Nepapero:
- Konfidenca aŭ neoficiala dokumento, ne intencata al
publikigo - papero
kiu ne trapasis formalan aproban procedon (la
uzo aperas ne nur en EU. Ĝi plej eble venas el la angla
"note-paper" -
papero uzata por privata korespondado - komprenata de fremduloj kiel
"not-paper" : ne papero).
- Official languages /
Langues officielles : Amtssprachen
/ Officiële talen
- Oficialaj lingvoj:
- De la unua de Januaro 2007 estas 23
oficialaj
lingvoj en EU: bulgara, ĉeĥa, dana, nederlanda, angla,
estonia, finna, franca, germana, greka, hungara, irlanda, itala, latva,
litova, malta, pola, portugala, rumana, slovaka, slovena, hispana kaj
sveda. EU-leĝoj estas eldonataj
en ĉiuj oficialaj lingvoj, kaj oni povas uzi iun ajn el tiuj lingvoj
por korespondi kun EU-institucioj. Aldone, kompreneble, multaj
aliaj lingvoj estas parolataj en Eŭropo. Eŭropanoj alte taksas tiun
diversecon de naciaj kaj
regionaj lingvoj. Lingvoj estas parto de
ilia riĉa kultura heredaĵo. La Eŭropa
Komisiono ellaboris programojn por kuraĝigi la lingvolernadon kaj
lingvodiversecon .
-
- Open method of coordination :
Méthode ouverte de
coordination / Open coördinatiemethode
- Malferma metodo de kunordigado:
- En multaj politikaj kampoj (ekzemple edukado kaj trejnado,
pensioj kaj sanzorgo, enmigrado kaj
azilo), EU-registaroj preferas fiksi siajn proprajn naciajn politikojn
ol alpreni leĝojn je EU-nivelo. Tamen, estas avantaĝe por
registaroj interŝanĝi informojn kaj transpreni la plej
bonajn
praktikojn en sian leĝaron por tiel harmoniigi
siajn naciajn
politikojn. Tiu maniero lerni unu de la alia estas nomata "Malferma
metodo de
kunordigado".
- Pillars
of
the
EU
/
Piliers
de
l'Union
européenne
/
Pfeiler
der
EU
/
Pijlers
van
de
EU
- EU-Pilieroj:
- La
Eŭropa
Unio alprenas decidojn en tri apartaj politikaj kampoj, ankaŭ nomataj
la tri Pilieroj de EU.
- La unua piliero estas la Komunuma kampo, kiu kovras la
plimulton de la komunaj politikoj, kaj en kiu la decidoj estas
alprenataj laŭ la Komunuman metodon -
kun la
partopreno de la Komisiono, la
Parlamento kaj la Konsilio.
- La dua piliero estas la komuna politiko pri
eksterlandaj rilatoj kaj sekureco, en kiu la decidoj estas alprenataj
de la Konsilio sola.
- La tria piliero estas la kunlaborado pri krimaj aferoj
de la Polico kaj justico, en kiu - refoje la Konsilio
- alprenas la
decidojn.
- Por la unua piliero, la Konsilio
normale alprenas decidojn post voĉdonado
je kvalifikita plimulto. En la aliaj pilieroj, la
Konsilia decido devas
esti unuanima: ĝi povas sekve esti blokita de la vetoo de iu lando. Se
la Konsilio tion decidas, ĝi povas uzi la Komunuman
ponton por transigi certajn aferojn de la tria al
la unua piliero.
- Qualified
majority
voting / Vote à la
majorité qualifiée (VMQ) / Beschlussfassung mit qualifizierter Mehrheit
/ Gekwalificeerde meerderheid
- Voĉdonado je kvalifikita plimulto:
- En la pli multaj okazoj, la Konsilio
de
EU alprenas sian decidojn per voĉdonado. Ĉiu lando disponas pri
difinita nombro
de voĉdonoj, proksimume proporcie al sia loĝantaro. Jen la polandaj
voĉdonoj:
| Francio, Germanio, Italio kaj Britio |
29 |
| Pollando kaj Hispanio |
27 |
| Rumanio |
14 |
| Nederlando |
13 |
| Belgio, Ĉekio, Greklando, Hungario kaj
Portugalio |
12 |
| Aŝtrio, Bulgario, Svedio |
10 |
| Danlando, Finnlando, Irlando, Lituanio,
Slovakio |
7 |
| Ĉipro, Estonio, Latvio, Lukemburgio,
Slovenio |
4 |
| Malto |
3 |
|
345 |
- Kvalifikita plimulto estas atingita:
- kiam plejparto de membroŝtatoj (en iuj kazo plimulto de
du trionoj) aprobis;
- kiam minimumo de 255 voĉdonoj jesis - kio
estas 73.9% de la totalo.
- Aldone, membroŝtato povas peti
konfirmon ke
la voĉdonoj jesaj reprezentas almenaŭ 62% de la loĝantaro de
la Unio. Se la procentaĵo ne estas atingita, la decido ne estas
akceptata. Por pliaj informoj, vidu voĉdonado
je
kvalifikita
plimulto,
- Rendez-vous clause / Clause de
rendez-vous /
Überprüfungsklausel / Rendez-vous-clausule
- Rendevuklaŭzo:
- Foje, diskutante
gravan leĝan dokumenton, la EU-gvidantoj ne povas atingi interkonsenton
pri iu
afero. Tial ili povas decidi reveni al tiu temo je posta dato. Ilia
decido estas skribe oficialigata kaj aldonata kiel klaŭzo en la leĝa
dokumento diskutata. Tiu speco da klaŭzo estas foje nomata
"rendevuklaŭzo".
-
- Schengen land
/ Espace Schengen / Schengenland / Schengenruimte
- Ŝengenlando(j):
- En 1985, kvin EU-landoj (Francio, Germanio, Belgio,
Luksemburgio kaj Nederlando) interkonsentis ĉesigi ĉiujn kontrolojn de
personaj legitimiloj ĉe siaj komunaj landlimoj. Tio
kreis teritorion sen internaj landlimoj, kiu estis nomita la Schengen
Areo (laŭ la nomo de la urbo en Luksemburgio, kie la interkonsento
estis subskribata).
La Schengen-landoj enkondukis komunan vizopolitikon por la tuta
areo kaj konsentis establi efikajn
kontrolojn ĉe siaj eksteraj landlimoj. Kontroloj ĉe la internaj
landlimoj povas esti farataj por limigita
periodo, se la publika ordo aŭ la nacia sekureco tion postulas.
Iom post iom, la Schengen-areo estis vastigita por inkluzivi
preskaŭ ĉiujn EU-landojn, plus Islandon, Norvegion kaj Svislandon. La
interkonsento
fariĝis
esenca parto de la EU-traktatoj. Tamen, Irlando kaj Britio ne
partoprenas
la aranĝojn rilate al landlimaj kontroloj kaj vizoj. Por pliaj
informoj,
vidu la artikolon Ŝengenareo.
La
civitanoj
de
la
Ŝengen-landoj
ne bezonas vizon por veturi ene de la
Schengen-areo. Civitanoj, kiuj akiris vizon por eniri
iun Schengen-landon, povas aŭtomate vojaĝi libere tra la tuta
Schengen-areo, krom Irlando kaj Britio.
- Social
dialogue / Dialogue social /
Sociale dialoog / Sociale dialoog
- Sociala dialogo:
- Tiu esprimo rilatas al la diskutoj,
intertraktadoj kaj
komunaj agadoj inter la Eŭropaj socialaj partneroj
kaj al la diskutoj inter tiuj socialaj partneroj kaj la EU-institucioj.
Por pliaj informoj vidu sociala
dialogo en la terminaro.
- Social
partners
/
Partenaires
sociaux
/
Sozialpartner
/
Sociale
partners
- Socialaj partneroj:
- temas pri dungitoj kaj dungantoj. Je EU-nivelo, ili
estas
reprezentataj de tri ĉefaj organizaĵoj:
- La Eŭropa Konfederacio de Laborsindikatoj (EKL),
kiu reprezentas
la laboristojn;
- La Unio de Industrioj de la Eŭropa
Komunumo (UNIKE), kiu reprezentas la dungantojn de la privata sektoro
- La Eŭropa Centro por Publikaj Entreprenoj (ECEP), kiu
reprezentas
la dungantojn de la publika sektoro.
La Eŭropa Komisiono konsultas
ilin, kiam ĝi pretigas
leĝajn proponojn en la kampo sociala aŭ dunga. Por pliaj informoj, vidu
socialaj
partneroj en la terminaro.
- Stakeholder / Partie
prenante / Stakeholder /
Belanghebbende
- Koncernato:
- Ĉiu persono aŭ organizaĵo, kiu estas interesata aŭ
koncernata de EU-leĝoj aŭ EU-politikoj.
La Eŭropa
Komisiono nepre konsultas kiel eble plej larĝan nombron de
koncernatoj
antaŭ ol proponi
novan leĝon aŭ novajn politikajn iniciatojn.
- Strasbourg / Strasbourg /
Straßburg / Straatsburg
(Strasbourg)
- Strasburgo:
- Franca urbo apud la
landlimo kun Germanio. Dum unu semajno ĉiumonate, okazas tie plena
kunsido de la Eŭropa Parlamento. Ĝi ankaŭ estas la sidejo de la Eŭropa
Tribunalo de la Homaj Rajtoj kaj de la Konsilio
de
Eŭropo, kiuj ne estas EU-institucioj. La termino “Strasburgo”
estas foje
uzata en amaskomunikiloj por signifi unu el tiuj organoj.
- Subsidiarity / Subsidiarité /
Subsidiarität /
Subsidiariteit
- Subsidiareco:
- La “subsidiareco-principo” signifas ke EU-decidoj devas
esti
alprenataj kiel eble plej proksime al la civitanoj. Alivorte, la
Unio ne okupiĝas pri aferoj kiuj povas esti pli efike pritraktataj je
nacia, regiona aŭ loka nivelo, escepte pri aferoj pri kiuj EU sola kompetentas.
- iaSummit / Sommet / Gipfel
/ Top
- Pintokunveno:
- Kunvenoj de la Eŭropa Konsilio
estas foje nomataj Eŭropaj Pintokunvenoj, ĉar ili kunigas
EU-ŝtatestrojn aŭ registarestrojn de EU.
Iuj landoj estas reprezentataj de ilia Ĉefministro, aliaj de ilia
Prezidanto, aliaj de ambaŭ, depende de ilia ŝtata konstitucio.
- Supranational : Supranational /
Supranational /
Supranationaal
- Supernacia:
- Laŭvorte: je nivelo super naciaj registaroj -
kontraste kun Interregistara, kiu
signifas inter registaroj.
Multaj
EU-decidoj
estas alprenataj je supernacia
nivelo laŭ la senco, ke al la decidoj partoprenas la
EU-institucioj, al kiuj la ŝtatoj delegis iujn decidopovojn. Ne konfuzu
tiun terminon kun transnacia aŭ internacia.
- Third country
: Pays
tiers /
Drittstaat (Drittland) / Derde
land
- Trialando:
- ne EU-lando. Oni uzas tiun vorton kiam oni parolas,
ekzemple, pri rilatoj inter du
EU-membroŝtatoj kaj alia lando - nomita tria lando, ĉar ĝi ne apartenas
al EU.
-
- Transnational
: Grensoverschrijdend
(transnationaal)
- Transnacia:
- Tiu vorto estas ofte uzata parolante pri kunlaboro inter
entreprenoj aŭ organizaĵoj bazitaj en
pluraj EU-landoj. EU ankaŭ celas instigi tian transliman aŭ transnacian
kunlaboron.
- Transparency / Transparence /
Transparenz / Transparantie
- Travidebleco:
- Malfermiteco de la metodo
laŭ kiu EU-institucioj laboras.
EU-institucioj devigas sin al pli granda malfermiteco. Ili klopodas
plibonigi publikan aliron al informoj, kaj produkti pli klarajn kaj
pli legeblajn dokumentojn. Tio inkluzivas
pli bonan redaktadon de leĝoj kaj, en pli fora estonteco, de
ununura, pli
simpla kaj pli
mallonga modifita
traktato.
- Unanimity /
Unanimité / Einstimmigkeit / Eenparigheid van
stemmen
- Unuanimeco:
- Kiam la Konsilio
de
EU alprenas decidojn pri iuj aferoj, ĝi devas unuanime
interkonsenti - tio signifas ke ĉiu lando devas
konsenti. Eĉ se nur unu lando ne konsentas, la decido estas blokata.
Ĉar tio malfaciligas progreson en Unio de 27 landoj, la regulo pri
unuanimeco hodiaŭ aplikiĝas nur al temoj, kiuj postulas grandan
prudenton, kiel
azilrajtoj, impostoj, eksterlanda politiko kaj komuna sekureco.
En la pli multaj okazoj, la decidoj estas hodiaŭ
alprenataj per voĉdonado
je
kvalifikita
plimulto.
Por
pliaj informoj, vidu unuanimeco,
en
la
terminaro.
|
